Przełom w leczeniu anoreksji

Książka Tabithy Farrar „Odżyw ciało, uzdrów mózg” – rehabilitacja żywieniowa i reorganizacja nerwowa w leczeniu anoreksji

Współczesne podejście do leczenia zaburzeń odżywiania, zwłaszcza anorexia nervosa, często oscyluje między modelem biomedycznym a psychoterapeutycznym, starającym się eksplorować psychologiczne podłoże choroby. Mimo to, wyniki leczenia pozostają dalekie od satysfakcjonujących – wiele osób nie osiąga pełnego zdrowienia, a część pacjentów przez lata tkwi w chronicznym stanie subklinicznej choroby, co skutkuje trwałymi konsekwencjami zdrowotnymi. W tym kontekście książka Tabithy Farrar stanowi przełomowy głos w dziedzinie terapii zaburzeń odżywiania, oferując podejście pragmatyczne, oparte na neurobiologii, genetyce oraz dowodach empirycznych.

Rehabilitacja żywieniowa i reorganizacja nerwowa – klucz do zdrowienia

Farrar, bazując na własnym doświadczeniu oraz pracy z osobami wychodzącymi z anoreksji, koncentruje się na fundamentalnym mechanizmie choroby: przewlekłym deficycie energetycznym, który prowadzi do zmian w neuroprzekaźnictwie i strukturalnych modyfikacji w mózgu. W sposób zgodny z badaniami nad neuroplastycznością podkreśla, że restrykcje żywieniowe są zarówno skutkiem, jak i przyczyną zaburzenia, a ich przełamanie stanowi podstawowy krok ku zdrowieniu.

W książce odnajdujemy liczne odniesienia do badań nad metabolizmem oraz skutkami długotrwałego głodu – w tym do Minnesota Starvation Experiment, który unaocznił, że samo niedożywienie może wywoływać objawy psychiczne przypominające zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, depresję czy lęki. Autorka podkreśla, że powrót do pełnego zdrowia wymaga całkowitego zniesienia restrykcji i osiągnięcia „wagi regeneracyjnej” – często wyższej niż docelowa naturalna waga ciała, co pozwala na odbudowę struktur nerwowych i odzyskanie prawidłowej sygnalizacji głodu i sytości.

Odważne zerwanie z klasycznym modelem terapeutycznym

Najbardziej kontrowersyjnym, ale jednocześnie rewolucyjnym elementem podejścia Farrar jest odrzucenie psychologizowania anoreksji. Autorka sprzeciwia się teorii, jakoby u podłoża zaburzenia leżały „głębokie przyczyny” w postaci nierozwiązanych traum czy konfliktów psychologicznych. Jej zdaniem zaburzenie to wynika z reakcji biologicznej na deficyt energetyczny, a próby „leczenia” pacjenta bez jednoczesnej realnej rehabilitacji żywieniowej skazują terapię na niepowodzenie. To stanowisko, choć może wydawać się kontrowersyjne w kontekście klasycznej psychoterapii, znajduje swoje uzasadnienie w badaniach nad epigenetyką i mechanizmami przetrwania – organizm w warunkach niedożywienia wchodzi w tryb adaptacyjny, prowadzący do utrwalenia kompulsji ograniczania jedzenia.

Podejście to jest szczególnie istotne z perspektywy specjalistów zajmujących się terapią zaburzeń odżywiania – w praktyce klinicznej wielokrotnie spotykamy pacjentów, którzy latami pozostają „utknięci” w cyklu terapii, nie osiągając realnej poprawy. Farrar odważnie stwierdza, że pełne zdrowienie jest możliwe i nie wymaga wieloletniego procesu terapeutycznego – kluczowe jest natomiast stworzenie warunków do neuroplastycznej reorganizacji ścieżek lękowych poprzez działanie: jedzenie, odpoczynek i konfrontację ze strachem.

Terapia poprzez działanie, a nie analizę

Niezwykle cenną częścią książki są konkretne narzędzia i strategie przeznaczone do praktycznego wdrażania procesu zdrowienia. Farrar proponuje m.in. technikę „Zjedz i zapomnij”, podejście „Bieg do serca strachu” czy koncepcję „przekierowania ścieżek nerwowych” – metody te są zgodne z najnowszymi badaniami nad terapią ekspozycyjną oraz mechanizmami habituacji lęku. Zwraca uwagę na fakt, że osoby z anoreksją często wykazują wyuczoną bezradność – lata terapii mogą wytworzyć zależność od specjalistów i brak poczucia sprawczości. Z tego powodu autorka oddaje w ręce czytelników odpowiedzialność za ich własne zdrowienie, pokazując, że jedynie poprzez realne działanie (a nie analizowanie problemu) można dokonać prawdziwej zmiany.

Zrozumienie lęku – fundament skutecznej terapii

Farrar poświęca wiele uwagi mechanizmom lęku, które stoją u podstaw restrykcyjnych zachowań żywieniowych. Analizuje m.in. jego manifestacje w postaci kompulsyjnej aktywności fizycznej, obsesyjnego liczenia kalorii czy unikania „zakazanych” produktów. Oferuje konkretne techniki radzenia sobie ze strachem przed przyrostem masy ciała, co stanowi jeden z największych wyzwań w terapii zaburzeń odżywiania.

Szczególnie wartościowe są fragmenty dotyczące „głodu psychicznego” i jego roli w procesie zdrowienia. Autorka obala mit, że osoby z anoreksją „nie odczuwają głodu” – ich organizm, będąc w chronicznym deficycie energetycznym, zmienia sposób sygnalizacji, co prowadzi do tłumienia fizycznych objawów głodu, ale jednocześnie generuje obsesyjne myśli o jedzeniu.

Dlaczego ta książka to przełom w leczeniu anoreksji?

Odżyw ciało, uzdrów mózg to pozycja, która powinna znaleźć się na biurku każdego specjalisty zajmującego się leczeniem zaburzeń odżywiania. To książka rewolucyjna, zmieniająca perspektywę patrzenia na anoreksję – nie jako na chorobę wymagającą wieloletniej terapii, lecz jako na stan neurobiologiczny, który można skutecznie odwrócić poprzez rehabilitację żywieniową i przeprogramowanie lękowych ścieżek nerwowych.

Tabitha Farrar oddaje sprawczość osobom z zaburzeniami odżywiania, jednocześnie dostarczając im konkretnych, naukowo uzasadnionych narzędzi do wyjścia z choroby. Dla psychoterapeutów, psychiatrów i dietetyków jej podejście może stanowić cenny drogowskaz do skuteczniejszego wspierania pacjentów, a dla samych chorych – nadzieję na pełne i trwałe wyzdrowienie.

Blanka Łyszkowska (CoJaNaTo)